Σχεδιασμός ασφαλείας σε μονάδες παραγωγής: Οι μονάδες παραγωγής αποτελούν την εν δυνάμει αιχμή του δόρατος της οικονομίας κάθε χώρας, γι αυτό και η απρόσκοπτη λειτουργία τους μέσα σε ένα ασφαλές περιβάλλον αποτελεί ύψιστης σημασίας προτεραιότητα.

Ο όρος production facilities δεν περιορίζεται μόνο στις μονάδες παραγωγής πρωτογενούς ή δευτερογενούς προϊόντος, αλλά διευρύνεται, περιλαμβάνοντας και μονάδες διανομής, διάθεσης και αξιοποίησης των προϊόντων αυτών. Είναι λοιπόν προφανές ότι η παροχή ασφάλειας, βαθμού ικανού να εγγυάται τη συνεχή και απρόσκοπτη λειτουργία της νευραλγικής αυτής ομοταξίας, αποτελεί ύψιστης σημασίας προτεραιότητα.

Ο σχεδιασμός και η εγκατάσταση των παντός τύπου συστημάτων ασφαλείας, έχουν σαν στόχο την παροχή ασφάλειας – ή σύμφωνα με το διεθνώς καθιερωμένο όρο – την παροχή security. Η ανάλυση του όρου δίνει ερμηνείες, όπως: αποτελεσματική προστασία από κίνδυνο, εγκληματική ενέργεια, φόβο, επίθεση ή απώλεια, γενικά πάντως δεν σημαίνει απόλυτη εγγύηση ασφάλειας.

Η διεθνής πρακτική έχει αποδείξει ότι, προκειμένου ένα σύστημα ασφαλείας να παρέχει security με την απόλυτη έννοια του όρου, θα πρέπει απαραίτητα να έχει μελετηθεί με τη σύγχρονη τεχνολογία μεθόδων και σχεδιασμού, σε απόλυτη συνάρτηση των ιδιομορφιών και απαιτήσεων χώρου και επιχείρησης. Μία CCTV κάμερα για παράδειγμα, ενώ μπορεί να αναγνωρίσει ένα άτομο που πλησιάζει το χώρο μας, δεν μπορεί εντούτοις να καθορίσει τις προθέσεις του, ενώ ένα σύστημα συναγερμού που ειδοποιεί για την εισβολή, αδυνατεί κατά κανόνα να απαγορεύσει την είσοδο στον εισβολέα. Αντίστοιχα, ένα σύστημα access control που εκτελεί έλεγχο πρόσβασης, έχει μεν τη δυνατότητα απαγόρευσης εισόδου, αλλά δεν μπορεί από μόνο του να αποκλείσει την παράνομη χρήση μιας καθ’ όλα έγκυρης κάρτας πρόσβασης. Ένας επαγγελματίας ιδιωτικός αστυνομικός είναι αδύνατο να βρίσκεται ταυτόχρονα σε δύο διαφορετικά μέρη. Είναι δε γνωστή η δυσκολία εξεύρεσης καλά εκπαιδευμένου και έμπιστου προσωπικού, όπως και ο μεγάλος αριθμός που απαιτείται για πλήρη κάλυψη ενός χώρου.
Εάν όμως οι ιδιότητες των ανωτέρω συστημάτων και υπηρεσιών ενταχθούν σε μια προσεκτικά μελετημένη και υπό ενιαίο έλεγχο εφαρμογή, που καλύπτει τις απαιτήσεις και ιδιομορφίες συγκεκριμένου χώρου, τότε και μόνον τότε είναι δυνατή η παροχή όσο το δυνατόν απόλυτης εγγύησης ασφάλειας, με όλη τη σημασία της λέξεως. Η σχεδίαση, που βασίζεται κατά κύριο λόγο στο software, δίνει τη δυνατότητα σε πολλά και διαφορετικά συστήματα να λειτουργούν ταυτόχρονα και υπό ενιαίο έλεγχο, με απόλυτο συγχρονισμό.
Οι διάφοροι ηλεκτρονικοί ανιχνευτές των επιμέρους συστημάτων ανιχνεύουν όλες τις αφύσικες καταστάσεις και προκαλούν άμεσα τις συγκεκριμένες ενέργειες για την αποκατάστασή τους, με μηδαμινή πιθανότητα σφάλματος. Με τη φιλοσοφία δε της αλληλοδιασύνδεσης και της διανομής των συνεπειών κάθε εκτός προγράμματος λειτουργίας, σε πλείστα όσα επίπεδα, ο οποιοσδήποτε παραβάτης των κανόνων του συστήματος δεν γνωρίζει εάν και πότε η παραβίαση και η απενεργοποίηση ενός τοπικού συστήματος θα ενεργοποιήσει άλλα συστήματα.
Με επιδεξιότητα, εμπειρία αλλά και φαντασία, ο εξειδικευμένος μελετητής πλέον, μπορεί να καλύψει ένα τεράστιο αριθμό πιθανοτήτων και περιπτώσεων.
Συμπερασματικά λοιπόν, ο όρος security αποκτά νέα διάσταση, δημιουργώντας έτσι μια νέα τάξη πραγμάτων στην επιχειρησιακή πρακτική. Δεν λειτουργεί, πλέον, αποκλειστικά και μόνο σαν παθητικός συντελεστής αποτροπής κινδύνου, αλλά και ενεργητικά σαν καθοριστικός παράγων δομής και λειτουργίας της μοντέρνας επιχείρησης, αντιμετωπίζεται σαν βασική παράμετρος του management και λειτουργεί σε αρμονία με τα standards και τις ιδιομορφίες της, κάτω από πρότυπα που εξασφαλίζουν ιδανικές συνθήκες, με τις μεγαλύτερες δυνατές πιθανότητες.

Μία εφαρμογή με υψηλές απαιτήσεις

Στη σημερινή εποχή του έντονου ανταγωνισμού, με την ύφεση να επηρεάζει τη ζήτηση, ο εκσυγχρονισμός και η οργάνωση σε νέες βάσεις, τόσο του management όσο και της ασφάλειας ως βασικής παραμέτρου του, αποτελούν τους πλέον κρίσιμους παράγοντες επιτυχίας μιας επιχείρησης. Η ασφάλεια των μονάδων παραγωγής σε σχέση με τις υπόλοιπες επιχειρήσεις, εμπεριέχει και τις μεγαλύτερες απαιτήσεις. Οι εν λόγω μονάδες είναι εξ ορισμού πολυσύνθετες, καθ’ όσον πέραν του εργοστασιακού ηλεκτρομηχανολογικού υψηλής τεχνολογίας εξοπλισμού, εμπεριέχουν και χώρους ελέγχου, αποθήκευσης, διακίνησης, ενδεχομένως δε και διάθεσης του παραγόμενου προϊόντος.
Τα τελευταία χρόνια, ένας καταιγισμός μεγάλης σημασίας διεθνών γεγονότων έχει αυξήσει δραματικά το επίπεδο επικινδυνότητας, ιδιαίτερα σε νευραλγικές μονάδες όπως διυλιστήρια, μονάδες παραγωγής ενέργειας, χημικές βιομηχανίες, μονάδες παραγωγής πρώτων υλών, τηλεπικοινωνίες κ.λπ. Αυτό όμως είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου, καθώς στην πραγματικότητα επηρεάζονται όλες οι επιχειρήσεις.
Η τρομοκρατική επίθεση στους δίδυμους πύργους της Νέας Υόρκης κατέδειξε με το χειρότερο τρόπο ότι οι καιροί άλλαξαν και ότι, αναλογικά, κανένας πλέον παράγων κινδύνου δεν πρέπει να αγνοείται, ακόμη και αν αγγίζει τα όρια του απίθανου.
Στις μονάδες παραγωγής, η αχρήστευση ενός κρίσιμου συστήματος λόγω βλάβης, ατυχήματος, δολιοφθοράς, τρομοκρατικής ενέργειας ή οποιασδήποτε παραβίασης ασφάλειας, δυνατό να επιφέρει σημαντικές έως και καταστροφικές λειτουργικές και οικονομικές συνέπειες.

Αναγκαιότητα δόμησης προγράμματος ασφαλείας

Η διαφορά μεταξύ της πρόληψης και της αντιμετώπισης των αποτελεσμάτων μιας καταστροφής, βασίζεται κατά το μεγαλύτερο μέρος στη δυναμική του προγράμματος ασφαλείας, που εφαρμόζει η κάθε επιχειρησιακή μονάδα. Κανένα όμως πρόγραμμα ασφαλείας δεν έχει ελπίδες επιτυχίας αν δε συναρτάται άμεσα από θεσμοθετημένους κανονισμούς, που θωρακίζουν τις λειτουργίες του και αξιοποιούν τα δεδομένα που εξάγονται από αυτό.
Η δόμηση του προγράμματος ασφαλείας μιας μονάδας παραγωγής, δεν είναι με κανένα τρόπο ένα έργο με ανοικτή ημερομηνία περάτωσης, που η δομή του συμπληρώνεται και διαφοροποιείται καθ’ οδόν. Είναι μια καλά μελετημένη διαδικασία, με προκαθορισμένο σκοπό, αρχή και τέλος, που απαιτεί υπεύθυνη, προσεκτική σχεδίαση και προετοιμασία.
Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να επισημανθεί ότι στη χώρα μας λίγες είναι οι μονάδες παραγωγής που έχουν ακολουθήσει τη σωστή διαδικασία δόμησης προγράμματος ασφαλείας. Όμως, η πιστή αντιγραφή και εφαρμογή των διαδικασιών ομοειδών μονάδων παραγωγής της αλλοδαπής και η θέσπιση κανόνων ασφαλείας κατά το δοκούν εκάστου διευθύνοντος στελέχους, αποτελούν σίγουρα λανθασμένους και ενίοτε επικίνδυνους χειρισμούς.
Πρώτον, διότι οι συνθήκες που καθορίζουν το πρόγραμμα ασφαλείας στην οποιαδήποτε μονάδα της αλλοδαπής, διαφέρουν σημαντικά από τις εδώ επικρατούσες συνθήκες.
Δεύτερον, ο καθορισμός των απαιτήσεων λειτουργίας της μονάδας και η επισήμανση κρίσιμων καταστάσεων είναι αναμφισβήτητα στην ευθύνη και αρμοδιότητα του εκάστοτε διευθύνοντος στελέχους. Ο καθορισμός όμως των μέτρων αντιμετώπισης κινδύνων, που θα θεσπισθούν βάσει των ανωτέρω απαιτήσεων και η ένταξή τους στο πρόγραμμα ασφαλείας κατόπιν έγκρισης του διευθύνοντος στελέχους, αποτελούν πλέον αντικείμενο του εξειδικευμένου συμβούλου ασφαλείας (security consultant).
Στις ΗΠΑ, μετά τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου, με κυβερνητικές οδηγίες αλλά και απαιτήσεις κλαδικών φορέων μονάδων παραγωγής, επιβάλλεται πλέον η διενέργεια επιθεώρησης εκτίμησης κινδύνων (Risk management audit) από ανεξάρτητο, τρίτο εξειδικευμένο φορέα (security consultant).
Και τούτο, γιατί η κατάσταση σε μία μονάδα παραγωγής μπορεί να αλλάξει από τη μια στιγμή στην άλλη. Εκτός από τους κλασικούς κινδύνους της πυρκαγιάς και λοιπών φυσικών καταστροφών, όπως κλοπής, δολιοφθοράς και τρομοκρατικής επίθεσης, η οικονομική και κοινωνική τους στρατηγική σημασία επιφυλάσσει πληθώρα πρόσθετων κινδύνων, όπως: Λειτουργικοί κίνδυνοι και βιομηχανικά ατυχήματα, σημαντικές διακοπές ενέργειας και επικοινωνιών, απεργίες και κοινωνικές αναταραχές, νομισματική αστάθεια και δυσφήμιση προϊόντων, αθέμιτος ανταγωνισμός, βιομηχανική κατασκοπεία και εμπορική πειρατεία, δέλεαρ και υφαρπαγή σημαντικών στελεχών, ενδοεπιχειρησιακές κλοπές και παραβάσεις.
Για την αντιμετώπιση του πολυσύνθετου αυτού προβλήματος, ο εξειδικευμένος σύμβουλος ασφαλείας έχει σαν αφετηρία την απόκτηση πλήρους και πολυδιάστατης γνώσης σε ό,τι αφορά τη συγκεκριμένη μονάδα παραγωγής, με τις λειτουργικές, κτιριακές και γενικά, κάθε είδους ιδιομορφίες της. Μια αρχική καταγραφή εγγενών αδυναμιών, κινδύνων, προτεραιοτήτων, προθέσεων και υφισταμένων επιπέδων ασφαλείας όπως ακριβώς αντιμετωπίζονται σήμερα, είναι αναγκαία για να οριοθετηθούν οι μέχρι τούδε ενέργειες, να επανεκτιμηθούν η φύση και ο βαθμός των δυναμικών κινδύνων, η αποτελεσματικότητα των υφιστάμενων μέτρων και κατά πόσον αυτά πρέπει να συμπληρωθούν ή να αντικατασταθούν..Μελέτη λειτουργικής σκοπιμότητας
Έχοντας σαν βάση τις αρχικές απαιτήσεις και ανάγκες της μονάδας παραγωγής, η μελέτη του συμβούλου ασφαλείας ακολουθεί την εξής διαδικασία:
H μελέτη λειτουργικής σκοπιμότητας και η ανάλυση εγγενών κινδύνων και υφισταμένων αδυναμιών (Risk and Vulnerabilities analysis) προβαίνει σε λεπτομερή ανάλυση κτιρίου, εγκαταστάσεων και συνθηκών, προκειμένου να αξιολογηθούν κατά σειρά σπουδαιότητας τα σημαντικά σημεία για την επιτυχή λειτουργία της μονάδας, οι κίνδυνοι, τα ρίσκα, οι ιδιομορφίες και τα αδύνατα σημεία που πρέπει να διορθωθούν. Ο τρόπος λειτουργίας της μονάδας, οι ιδιομορφίες των κτιρίων και οι δυνατότητες του εμπλεκόμενου προσωπικού, προκαθορίζουν το τελικό αποτέλεσμα που πρέπει να καλύψει πραγματικές ανάγκες, χωρίς να κρύβει δυσάρεστες εκπλήξεις για κανένα. Καθοριστικός παράγων ο χρόνος που απαιτείται για τη διερεύνηση και τον καθορισμό των αναγκών για την εκπόνηση της μελέτης λειτουργικής σκοπιμότητας, ο οποίος κατά κανόνα είναι αρκετά μεγάλος, διότι προϋποθέτει τις κάτωθι ενέργειες.

– Λεπτομερή επιθεώρηση των εγκαταστάσεων, με ημερήσιες και νυκτερινές περιηγήσεις και συνεντεύξεις, με κατάλληλα – κατά περίπτωση – στελέχη της μονάδας.
– Επισήμανση αδυναμιών, απειλών και εν δυνάμει κινδύνων.
– Κατανόηση σε βάθος του τρόπου λειτουργίας της μονάδας.
– Επισήμανση του εξοπλισμού της μονάδας που χρειάζεται προστασία και διαβάθμισή του σε κρίσιμο ή απλώς απαιτούμενο.
– Επισήμανση και διαβάθμιση ως κρίσιμου του υλικού και εξοπλισμού της μονάδας, που είναι απαραίτητα, γιατί χωρίς αυτά η μονάδα παύει να λειτουργεί.
– Συνεκτίμηση κινδύνου για τα πιο πάνω κρίσιμα σημεία, που βασίζεται σε προηγούμενα περιστατικά και εμπειρίες, σε συνδυασμό με την τελευταία ανάλυση.
– Εκτίμηση για τη λειτουργία της μονάδας σε εκδήλωση κατάστασης κινδύνου και πώς αυτή αντιμετωπίζεται ( «What if » scenarios ).
– Συνεκτίμηση σε κάθε περίπτωση των καταστάσεων “it can happen here” και ” it has never happened here”.
– Λεπτομερής ανάλυση της φιλοσοφίας λειτουργίας της επιχείρησης. (Ωράρια λειτουργίας, επαγγελματικά χαρακτηριστικά εμπλεκόμενου προσωπικού, ροή και διακίνηση εντός, εκτός και μεταξύ των διαμερισμάτων του κτιρίου/ων κ.λπ.).
– Ανάλυση της φιλοσοφίας του εύρους και των προδιαγραφών, που η επιχείρηση επιθυμεί να έχει το δικό της security program.
– Διαβάθμιση επιπέδων ασφαλείας, σε συνάρτηση με τον κίνδυνο και την εμπλοκή της λειτουργίας της μονάδας.
– Ανάλυση και αξιολόγηση των ήδη υφιστάμενων συστημάτων και μεθόδων ασφαλείας, με ταυτόχρονη επισήμανση αδυναμιών και ελλείψεων, σε συνδυασμό με το επίπεδο των ήδη πραγματοποιούμενων λειτουργικών δαπανών.
– Τεκμηριωμένες λύσεις, που περιλαμβάνουν μορφές προτεινόμενων συστημάτων και διασυνδεδεμένους παράγοντες (ανθρωποδυναμικό, διαδικασίες, ιδιομορφίες κτιρίων, ειδικές επιχειρησιακές απαιτήσεις κ.λπ.).

Η περάτωση της μελέτης λειτουργικής σκοπιμότητας, σηματοδοτεί την υλοποίηση των τεκμηριωμένων συμπερασμάτων της. Πρώτο στάδιο, ο καθορισμός προδιαγραφών ανά μονάδα και συστήματα κοινής λειτουργικής δομής. Δεύτερο στάδιο, η συγγραφή τεύχους υποχρεώσεων αναδόχου, βάσει του οποίου ο ανάδοχος που θα επιλεγεί για την υλοποίηση του project, θα εκπονήσει την απαιτούμενη τεχνική μελέτη εφαρμογής.
Στα projects αυτά, που δεν διαφέρουν από άποψη διαχείρισης από τα άλλα επιχειρησιακά projects, οποιαδήποτε τάση υπεραπλούστευσης των διαδικασιών σχεδιασμού αντιμετωπισθεί με προχειρότητα, μπορεί να αποβεί ένα πολύ ακριβό λάθος. Και αυτό, γιατί οι επιπτώσεις από τέτοια λάθη εμφανίζονται συνήθως στην πορεία, αυξάνονται γεωμετρικά με την πρόοδο της υλοποίησης και έχουν αντιοικονομικό έως και ανέφικτο κόστος άρσης σφαλμάτων. Η υλοποίηση του project κατά στάδια, αποτελεί κανόνα επιτυχίας. Με τον τρόπο αυτό, στο τέλος κάθε σταδίου επαληθεύεται ο υπάρχων σχεδιασμός, καθώς και ο οικονομικός και χρονολογικός προϋπολογισμός.
Η συνεχής δε επιβεβαίωση αυτής της αποτελεσματικότητας αποτελεί και την έμπρακτη απόδειξη της αναγκαιότητας διάθεσης των σχετικών κεφαλαίων. Ο περισσότερος κόσμος δίνει έμφαση στα μέτρα ασφαλείας που διαθέτει ένα κτήριο. Το σημαντικό δεν είναι τόσο στο τι διατίθεται, αλλά το πώς αξιοποιείται ο συντελεστής αυτός, που κάνει τη διαφορά.
Μέχρι πρότινος, τα κτιριακά συγκροτήματα των μονάδων παραγωγής, πρώτα κατασκευάζονται και εκ των υστέρων εντάσσονται σε δέσμη μέτρων ασφαλείας. Ο περιβάλλων χώρος και ο βαθμός επικινδυνότητας της γύρω περιοχής, συνήθως αγνοείται.
Η επιταγή της σκληρής σημερινής πραγματικότητας επιβάλλει το σχεδιασμό του security program, πριν την έναρξη και αυτής της κατασκευής.